Z okazji 75 rocznicy Akcji Szwedzkiego Czerwonego Krzyża udostępniamy wystawę „Przywróceni życiu i godności ludzkiej. Akcja hrabiego Folke Bernadotte, wiceprezesa Szwedzkiego Czerwonego Krzyża, ratowania więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych w 1945 roku”, w celu podkreślenia jej znaczenia humanitarnego, odwagi i determinacji, z jaką Szwedzi w ostatnich miesiącach II wojny światowej przystąpili do jej organizowania.

Akcją ratowania z początku objęto więźniów skandynawskich, a następnie innych narodowości, w tym więźniarki z KL Ravensbrück. Ogromny wysiłek organizacyjny podjęty przez Szwedzki Czerwony Krzyż przy wsparciu rządu szwedzkiego, organizacji wojskowych i społecznych, lekarzy, pielęgniarek i wolontariuszy przyczynił się do ocalenia większości przywiezionych do Szwecji w 1945 r. więźniów skandynawskich, polskich i innych narodowości z Europy i ówczesnego ZSSR oraz Żydów.

Bez względu na powody polityczne, podjęta akcja ratowania ofiar niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych, miała ogromne znaczenie w przywróceniu tych ludzi do normalnego życia.

Nie wszystkich można było ocalić od śmierci. Jednak skrajnie wycieńczeni i chorzy więźniowie umierali w cywilizowanych warunkach otoczeni medyczną opieką i byli z godnością chowani na szwedzkiej ziemi, a nie paleni na stosach całopalnych lub w piecach krematoryjnych lub nadzy wyrzucani za burty barek do morza podczas ewakuacji części więźniów z KL Stutthof. Ci, którzy byli leczeni w szpitalach i sanatoriach, wyzdrowieli i powrócili do normalnego życia w latach powojennych, zachowali w swoich sercach dozgonną wdzięczność dla narodu szwedzkiego za udzieloną im pomoc.

„To ogromne w znaczeniu dzieło Szwedów niewymierne jest w jakichkolwiek kalkulacjach czy proporcjach, bo mieściło się tylko w pojęciu prostej i bezinteresownej dobroci ludzkiej” – tak napisał w swoich wspomnieniach Zbigniew Raczkiewicz, więzień polityczny KL Stutthof numer 17 787.

Elżbieta Grot, historyk, autorka scenariusza wystawy

Wszystkich zainteresowanych zachęcamy do obejrzenia wystawy prezentowanej tutaj na stronie internetowej Kongresu Polaków w Szwecji.

Wystawę obejmuje 9 plansz tematycznych, które będą udostępniane sukcesywnie, każdego dnia jedna więcej

(proszę nacisnąć planszę aby ją powiększyć)

Instytut Polski w Sztokholmie na swojej stronie internetowej prezentuje równolegle wystawę w języku szwedzkim:

https://www.polskainstitutet.se/pl/

https://www.facebook.com/Polska.institutet

Pragnących pogłębić swoją wiedzę o tych dramatycznych wydarzeniach końca II wojny światowej i losach uratowanych Polaków odsyłamy do artykułu prof. Andrzeja Nilsa Ugglii pt. „Przybycie do Szwecji Polaków z niemieckich obozów koncentracyjnych”, opublikowanego w 1993 r. przez Archiwum Emigracji w Szwecji. (Start 2)

Artykół ten w rozszerzonej wersji jest też treścią jednego z rozdziałów książki prof. Andrzeja Nilsa Uggli pt. „Polacy w Szwecji w latach II wojny światowej” ( Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 1996 r.)

Opiekę nad przybyłymi rodakami prowadził też Rząd Polski w Londynie poprzez powołaną pod koniec 1943 r. Delegaturę Polskiej Opieki Społecznej na Skandynawię. Pracami Delegatury z ramienia Poselstwa Polskiego w Sztokholmie nadzorował dr Tadeusz Pilch.

Pracami kierowali przewodniczący Delegatury dr Jan Massiak i sekretarza dr Maurycy Korniol.

Delegatura Polskiej Opieki Społecznej na Skandynawię sporzdziła bardzo dokładne listy transportowe obejmujące prawie wszystkich Polaków przybyłych do Szwecji transportami organizowanymi przez Szwedzki Czerwony Krzyż, a od lipca 1945 r. przez UNRRA. Listy te zostały rozesłane do instytucji poszukiwawczych w Kraju i za granicą. Służyły pomocą przy poszukiwaniu krewnych i bliskich w tych trudnych powojennych czasach. Nawet i dzisiaj spełniają taką rolę.

W akcję pomocową włączył się też bardzo aktywnie Polski Komitet Pomocy w Szwecji, organizując zbiórki odzieży i pieniędzy wśród społeczeństwa szwedzkiego na rzecz przybyłych Rodaków. Jednym z bardziej hojnych darczyńców był m.in. Gustav Arnfelt.

Ogrom zbrodni niemieckich i cierpień ludzkich jaka miała miejsce w niemieckich obozach koncentracyjnych starał się od razu dokumentować Polski Instytut Źródłowy działający w Lund pod przewodnictwem dr Zygmunta Łakocińskiego.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Polski_Instytut_%C5%B9r%C3%B3d%C5%82owy_w_Lund

http://polskieslady.se/lund%20polskich%20instytut%20zr%C3%B3d%C5%82owy.html

Po zakończeniu finansowania tej działalności przeż Rząd Szewedzki w 1946 r. prace były dalej konynuowane społecznie do roku 1972.

Zebrano 539 świadectw Polaków więzionych w niemieckich obozach koncentracyjnych. Niestety tylko niewielka część z tych materiałów została wykorzystana w procesach przeciwko niemieckim zbrodniarzom wojennym.

Zbiór obejmujący 512 świadectw znajduje się w Bibliotece Uniwersytetu w Lund. Jest obecnie opracowywany i stopniowo udostępniany w internecie;

– jako kopie odręcznych zapisów,

– transkrypcje w formacie WORD w języku polskim,

– i jako tłumaczenia na języku angielski.

Można zapoznać się z nimi, jak i z innymi dokumentami i fotografiami dotyczącymi akcji ratowania Polaków z niemieckich obozów koncentracyjnych pod linkiem:

https://www.ub.lu.se/witnessing-genocide

Znajdują się tam też wspomniane listy transportowe Delegatury Polskiej Opieki Społecznej. Listy te są również w posiadaniu Polskiego Komitetu Pomocy w Szwecji.

Pozostałe 27 świadectw znajduje się w zbiorach archiwalnych Biblioteki Uniwersytetu w Toruniu. Dokumenty te zostały zeskanowane. Na razie nie są jednak udestępniane ani odczytywane i transponowane na format WORD, ani tłumaczone na język angielski.

Mimo olbrzymiego wysiłku Szwedzkiego Czerwonego Krzyża i szwedzkiej służby zdrowia nie udało się uratować wszystkich osób przetransportowanych do Szwecji.

Miejscami ich wiecznego spoczynku są m.in. cmentarze w Malmö, Lund, Landskrona, Helsinborg, Bromölla, Sillhövda, Halmstad, Kalmar, Växjö, Borås, Jönköping, Lärbro na Gotlandii, Skärv, Norrköping, Örebro, Stockholm, Östersund i wielu innych, często zapomnianych cmentarzach.

Zwracamy się z apelem o zgłaszanie takich zapomnianych miejsc i grobów do Kongresu Polaków w Szwecji.

W dużych miastach grobami tych Rodaków opiekują się przeważnie organizacje zrzeszone w Kongresie Polaków w Szwecji. W Sztokholmie grobami osób z niemieckich obozów koncentracyjnych, spoczywających na katolickiej części Cmentarza Haga Norra, od samego początku opiekuje się i opłaca ich utrzymanie Polski Komitet Pomocy w Szwecji.

Więcej informacji na ten temat w załączonych artykułach o polskich grobach w Danii i na Gotlandii.(Start 3) (Start 4)